Το φιλί και η ιστορία του

Οι περισσότεροι άνθρωποι στον πλανήτη χαιρετιούνται πρόσωπο με πρόσωπο. Ο χαιρετισμός τους μπορεί να πάρει πολλές μορφές, αλλά συνήθως περιλαμβάνει φι­λιά στα μάγουλα, ένα τσιμπητό φιλί στη μύτη ή τρί­ψιμο μύτη με μύτη. Υπάρχουν πολλές θεωρίες για το πως ξεκίνησαν τα φιλιά. Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι χρονολογούνται από την εποχή που ο άνθρωπος μύριζε το πρόσωπο του άλλου, τον ανάσαινε κυριολεκτικά από φιλία, αγάπη ή για να εκτιμήσει τη διάθεσή του ή τη φυσική του κατά­σταση. 

Υπάρχουν λαοί σήμερα στους οποίους οι άνθρωποι χαιρετιούνται ακουμπώντας τα κεφάλια τους και εισπνέοντας ο ένας τη μυρωδιά του άλ­λου. Μερικοί οσφραίνονται τα χέρια του άλλου.

Ο βλεννογόνος των χειλιών είναι εξαιρετικά ευαίσθητος και συχνά χρησιμοποιούμε το στόμα για να γευτούμε την υφή, την ίδια ώρα που χρησιμοποι­ούμε τη μύτη μας για να μυρίσουμε τη γεύση. Τα ζώα συχνά γλείφουν τα αφεντικά τους ή τα μικρά τους με ιδιαίτερη ικανοποίηση, απολαμβάνοντας τη γεύση της ταυτότητας του άλλου. 

Μπορεί λοιπόν πράγματι ν’ αρχίσαμε να φιλιό­μαστε με σκοπό να γευτούμε και να μυρίσουμε τους άλλους.

Μερικοί λαοί φιλούν σεμνά, άλλοι φιλάνε με υπερβολικό πάθος κι άλλοι πιο πρωτόγονα, δα­γκώνοντας και πιπιλώντας τα χείλη του αγαπημέ­νου. Μερικοί λαοί δε συνηθίζουν να πολυφιλιούνται. Στο βιβλίο «Το φιλί και η ιστορία του», ο δρ. Κρίστοφερ Νίροπ αναφέρει κάποιες φιλανδικές φυλές «που κάνουν μπάνιο μαζί εντελώς γυμνοί, μα θεωρούν το φίλη­μα μεγάλη απρέπεια». Ορισμένες αφρικανικές φυλές, που τα χείλη τους είναι έντονα διακοσμη­μένα, ακρωτηριασμένα, τεντωμένα ή με άλλους τρόπους παραμορφωμένα, δε φιλούν καθόλου. Όμως αποτελούν την εξαίρεση. 

Στο βιβλίο «Τα έθιμα του λαού των Σουαχίλι», με επιμέλεια του Τζ. Άλεν, αναφέρεται ότι το αντρόγυνο της φυλής Σουαχίλι φιλιέται στα χείλη όταν βρίσκεται μέσα στο σπίτι και οι γονείς φι­λούν απεριόριστα τα μικρά παιδιά. Ωστόσο, τα αγόρια πάνω από επτά ετών συνήθως δε φιλιού­νται από τη μητέρα, τη θεία, την αδελφή ή τη γυ­ναίκα του αδελφού. Ο πατέρας μπορεί να φιλήσει το γιο του, αλλά ένας αδελφός ή πατέρας δε θα πρέπει να φιλήσει ένα κορίτσι. 

Κι ακόμα όταν έρχεται η γιαγιά ή η θεία ή μια άλλη γυναίκα, οι γονείς του παιδιού του ενός ή των δύο ετών του λένε να δείξει πόσο αγαπάει τη θεία κι εκεί­νο πάει κοντά της. Ύστερα, εκείνη του λέει να τη φιλήσει και το παιδί υπακούει. Στη συνέχεια, η μητέρα τού λέει να δείξει στη θεία το ταμπάκο του, οπότε το παιδί σηκώνει τα ρούχα του και δείχνει το πέος του. Η θεία το τσιμπάει παιχνιδιάρικα, το μυρίζει, φτερνίζεται και λέει: «Α, πολύ δυνα­τό ταμπάκο». Ύστερα λέει: «Κρύψε το ταμπάκο σου». Αν υπάρχουν στη συντροφιά τέσσερις ή πέντε γυναί­κες, όλες μυρίζουν και χαίρονται και ξεκαρδίζονται στα γέλια.

Όπως αναφέρεται στη Βίβλο, όταν ο Ισαάκ γέρασε κι έχασε το φως του, κάλεσε το γιο του Ησαύ για να τον φιλήσει και να τον ευλογήσει, αλλά ο Ιακώβ φόρεσε τα ρούχα του Ησαύ και, επειδή στον τυφλό πατέρα μύριζε όπως ο αδελφός του, δέχτηκε εκείνος το φιλί. 

Στη Μογγολία, ένας πατέρας δε φιλάει ποτέ το γιο του, αλλά του μυρί­ζει το κεφάλι. Μερικοί λαοί προτιμούν να τρίβουν τις μύτες τους (Εσκιμώοι Ινουίτ, Μαορί, Πολυνήσιοι κ.ά.), ενώ σε ορισμένες φυλές της Μαλαισίας η λέξη «μυρωδιά» είναι ίδια με τη λέξη «χαιρετι­σμός». 

Να πώς περιγράφει ο Κάρολος Δαρβίνος τον τρόπο που φιλιούνταν οι Μαλαισιανοί τρίβο­ντας τις μύτες τους. «Οι γυναίκες κάθισαν χάμω οκλαδόν, με τα πρόσωπά τους στραμμένα προς τα πάνω· οι υπηρέτες μου στάθηκαν γερμένοι ο κα­θένας πάνω από τη δική του γυναίκα κι ύστερα άρχισαν να τρίβουν. Η διαδικασία κράτησε λίγο περισσότερο απ’ όσο μια δική μας εγκάρδια χει­ραψία. Στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας πρόφεραν ένα γρύλισμα ικανοποίησης».

Πώς άρχισε ο άνθρωπος να φιλάει στο στόμα; 

Για τους πρωτόγονους λαούς, ο ζεστός αέρας που έβγαινε από το στόμα τους μπορεί να έμοιαζε σαν μια μαγική ενσάρκωση της ψυχής και το φιλί να ήταν ένας τρόπος για να ενωθούν δυο ψυχές. Ο Ντέσμοντ Μόρις, που εδώ και χρόνια μελετάει τους ανθρώπους με το παρατηρητικό βλέμμα του ζωολόγου, είναι μία από τις αυθεντίες που υπο­στηρίζουν αυτή τη συναρπαστική και, για μένα πο­λύ πιθανή, προέλευση του φιλιού στο στόμα:

Στις πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες, πριν επινοηθούν οι βρεφικές τροφές του εμπορίου, οι μητέρες απογαλά­κτιζαν τα παιδιά τους μασώντας τους την τροφή κι ύστερα τοποθετώντας τη μέσα στο στόμα του βρέφους με επα­φή των χειλιών, πράγμα που, όπως ήταν φυσικό, απαιτούσε επαφή της γλώσσας και αμοιβαία πίεση των στο­μάτων. 

Αυτό το σύστημα γονικής φροντίδας, που θυμίζει τον τρόπο που ένα πουλί ταΐζει τα μικρά του, σήμε­ρα μας φαίνεται περίεργο και ξένο, αλλά το είδος μας το εφάρμοζε πιθανότατα για ένα εκατομμύριο χρόνια ή και παραπάνω και τα ερωτικά φιλιά των ενηλίκων σήμερα σχεδόν σίγου­ρα αποτελούν ένα υπόλειμμα εκείνης της παλιάς συνήθειας. 

Το αν μας έχει μεταδοθεί από γενιά σε γενιά... ή αν έχουμε μια εγγενή προδιάθεση γι’ αυτό, είναι κάτι που δεν το γνωρίζου­με. Αλλά όποιο από τα δυο κι αν συμ­βαίνει, φαίνεται ότι με τα βαθιά φιλιά με τη γλώσσα, που συνηθίζουν οι σύγ­χρονοι εραστές, ξαναγυρίζουμε στο αρχέγονο στάδιο όπου οι μητέρες τάιζαν τα μωρά τους με το στόμα... 

Αν οι νεαροί εραστές, εξερευνώντας το κορμί του αγαπημένου με τη γλώσσα τους, νιώθουν την αρχέγονη ικανο­ποίηση που προκαλούσε το μητρικό τάισμα με το στόμα, αυτό μπορεί να τους βοηθάει ν’ αυξήσουν τη μεταξύ τους εμπιστοσύνη και κατά συνέπεια να δυναμώνει τη σχέση τους

Σύμφωνα με τους ανθρωπολόγους, τα χείλη του στόματος θυμίζουν τα χείλη του αιδοίου, επειδή κοκκινίζουν και πρήζονται όταν ερεθιστούν, πράγμα που αποτελεί το συνειδητό ή υποσυνείδη­το λόγο που οι γυναίκες τα έβαφαν ανέκαθεν με κραγιόν για να φαίνονται πιο κόκκινα. 

Σήμερα εί­ναι της μόδας τα σαρκώδη χείλη, που δείχνουν σαν να τα τσίμπησε μέλισσα, τα φωτομοντέλα το­νίζουν τα χείλη τους ώστε να φαίνονται πιο μεγά­λα και προκλητικά, βάφοντάς τα σχεδόν πάντα σε αποχρώσεις του ροζ και του κόκκινου και προ­σθέτοντας από πάνω ένα λιπγκλος για να τους δώσουν μια όψη γυαλιστερή και υγρή. 

Έτσι, από ανθρωπολογική άποψη τουλάχιστον, ένα φιλί στο στόμα, με την επαφή της γλώσσας και την ανταλ­λαγή σάλιου, αποτελεί άλλη μια μορφή συνουσίας και δεν είναι ν’ απορεί κανείς που κάνει το σώμα να ξεχειλίζει από υπέροχες αισθήσεις

Τα χείλη μας είναι απολαυστικά μαλακά κι ευ­αίσθητα. Τα αισθήματα αφής τους αντιπροσωπεύ­ονται από ένα εκτεταμένο τμήμα του εγκεφάλου και καταλαβαίνει κανείς πόσο μεγάλο ευεργέτη­μα είναι αυτό για τα φιλιά. 

Βέβαια δε φιλάμε μό­νο ρομαντικά· φιλάμε και τα ζάρια πριν τα ρίξου­με, το πονεμένο μας δάχτυλο ή το δάχτυλο κάποι­oυ αγαπημένου μας, κάποιο θρησκευτικό σύμβολο ή άγαλμα, τη σημαία της πατρίδας μας ή ένα φυλαχτό, μια φωτογραφία, το δαχτυλίδι του βασιλιά ή του δεσπότη, τα ίδια μας τα δάχτυ­λα για ν’ αποχαιρετήσουμε κάποιον. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι έδιναν τον «τελευταίο ασπασμό», που σύμφωνα με το έθιμο αιχμαλώτιζε την ψυχή του ετοιμοθάνατου.

Οι νεαρές γυναίκες πιέ­ζουν τα βαμμένα τους χείλη στο πίσω μέρος του φακέλου όπου έχουν κλείσει το ερωτικό τους ραβασάκι ώστε οι μικροσκοπικές γραμμίτσες να με­ταφέρουν τα φιλιά, σαν δαχτυλικά αποτυπώματα, στον αγαπημένο τους. Ακόμα και για τις μπάλες του μπιλιάρδου λέμε ότι «φιλιούνται» όταν ακουμπάνε ξυστά η μια την άλλη κι ύστερα απομακρύ­νονται. Μια μάρκα σοκολατάκια σε ασημόχαρτο λέγεται «Bad» (φιλιά στα ιταλικά), για να μπορούμε, με κάθε μπουκιά, να προσφέρουμε αγάπη στον εαυτό μας και στους άλλους.

Η χριστιανική λατρεία περιλαμβάνει το «φιλί της αγάπης», που δίνεται είτε σ’ ένα ιερό αντικείμενο -εικόνες αγίων ή το σταυρό- είτε σε άλλους πιστούς, (πράγμα που από ορισμένους Χριστιανούς εκ­φράζεται με μια μάλλον συγκρατημένη χειραψία). 

Το βιβλίο του Ουίλιαμ Σ. Γουώλς «Αξιοπερίεργες καθημερινές συνήθειες», γραμμένο το 1897, ανα­φέρει κάποιον Ντιν Στάνλεϊ που γράφει στο πε­ριοδικό Χριστιανικοί Θεσμοί ότι οι ταξιδιώτες «δέχονταν χάδια και φιλιά στο πρόσωπο από τον Κόπτη ιερέα στη μητρόπολη του Κάιρου, ενώ την ίδια στιγμή όλοι οι άλλοι μέσα στην εκκλησία φι­λιούνταν μεταξύ τους». 

Στην αρχαία Αίγυπτο, την Ανατολή, τη Ρώμη και την Ελλάδα, για να τιμήσει κανείς σημαντικά πρόσωπα, τους φιλούσε το κάτω μέρος του ρούχου, τα πόδια ή τα χέρια. Η Μαρία Μαγδαληνή φίλησε τα πόδια του Ιησού. 

Ο Σουλ­τάνος συχνά απαιτούσε από υποτελείς διαφόρων βαθμών να φιλήσουν διάφορα μέρη του βασιλικού του σώματος: Οι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι φι­λούσαν το δάχτυλο του ποδιού του, ενώ οι άλλοι μονάχα τα κρόσσια του κασκόλ του. Ο όχλος απλώς προσκυνούσε το χώμα. 

Η συνήθεια να υπο­γράφονται οι επιστολές με μια σειρά από XXX, που συμβολίζουν τα φιλιά, άρχισε το Μεσαίωνα όταν τόσοι πολλοί άνθρωποι ήταν αγράμματοι ώστε το σημείο του σταυρού γινόταν αποδεκτό ως υπογραφή σ’ ένα νομικό έγγραφο. Ο σταυρός δε συμβόλιζε τη σταύρωση του Χριστού ούτε αποτε­λούσε μια αυθαίρετη μουντζούρα· αντιπροσώπευε «το σημάδι του Αγίου Αντρέα» και οι άνθρωποι ορκιζόταν στο ιερό του όνομα να φερθούν τίμια. 

Για να επισφραγίσουν μάλιστα την ειλικρίνειά τους, φιλούσαν την υπογραφή τους. Με τον καιρό, το «X» έμεινε ν’ αντιπροσωπεύει μονάχα το φιλί.

diane ackerman

"η ιστορία των αισθήσεων"