Το "Τρίγωνο Κάρπμαν": Το μοντέλο σχέσεων που δημιουργεί ευτυχισμένες οικογένειες
Περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1968 από τον κλασσικό λόγιο της συναλλακτικής ανάλυσης, τον Στίβεν Κάρπμαν. Πρόκειται για το γεγονός ότι οι άνθρωποι χειραγωγούν ο ένας τον άλλον, εξαρτώνται ο ένας από τον άλλον και κουράζονται πολύ από αυτό. Δεν υπάρχει μεγάλη ευτυχία σε τέτοιου είδους σχέσεις και οι άνθρωποι γίνονται πολύ εξαντλημένοι για να αλλάξουν. Ωστόσο, υπάρχει μια λύση.
Παρακάτω μπορείτε να μάθετε περισσότερα για το τρίγωνο Κάρπμαν. Να θυμάστε πως προκειμένου να επιλυθεί ένα πρόβλημα, πρέπει πρώτα να το καταλάβετε.
Το τρίγωνο Κάρπμαν
Μπορεί να υπάρχουν δύο, τρία ή περισσότερα άτομα μέσα σε ένα τρίγωνο. Υπάρχουν πάντα τρεις ρόλοι: ένα θύμα, ένας θύτης και ένας σωτήρας. Οι συμμετέχοντες ενός τριγώνου συχνά αλλάζουν ρόλους. Ένα πράγμα παραμένει αμετάβλητο: είναι όλοι χειριστές και φέρνουν πόνο τόσο στον εαυτό τους όσο και στους κοντινούς και τους αγαπημένους τους ανθρώπους.
Το θύμα
Για ένα θύμα, η ζωή είναι απλά πόνος και ταλαιπωρία. Όλοι είναι άδικοι, και το θύμα είναι πάντα πολύ εξαντλημένο για να αντιμετωπίσει τον σκληρό κόσμο. Αισθάνεται είτε φοβισμένο, είτε προσβεβλημένο, είτε ντροπιασμένο. Ζηλεύει και φθονεί, έχει έλλειψη χρόνου, δύναμης και επιθυμίας να βελτιώσει τη ζωή του, ενώ φοβάται τη ζωή και αναμένει μόνο κάτι κακό από αυτήν.
Ο θύτης
Ο θύτης επίσης πιστεύει ότι η ζωή είναι εχθρός και πηγή όλων των προβλημάτων. Είναι σε υπερένταση, εκνευρισμένος, θυμωμένος και φοβισμένος. Δεν μπορεί να ξεχάσει τις προηγούμενες διαμάχες και πάντα προβλέπει μελλοντικά προβλήματα. Αυτό το άτομο ελέγχει και επικρίνει τους πλησιέστερους ανθρώπους του, αισθάνεται ένα αφόρητα βαρύ φορτίο ευθύνης και εξαντλείται εξαιτίας αυτού. Επίσης, δεν έχει καμία ενέργεια.
Ο σωτήρας
Ο σωτήρας νιώθει οίκτο για ένα θύμα και θυμό προς τον θύτη. Αισθάνεται πιο σημαντικός από όλους τους άλλους και είναι περήφανος για την υψηλή αποστολή του. Στην πραγματικότητα, ο σωτήρας δεν διασώζει κανέναν, επειδή κανείς δεν του ζήτησε να το κάνει και η σημασία του είναι μια ψευδαίσθηση. Στόχος του είναι να νιώσει επιβεβαίωση για τον εαυτό του και όχι να παρέχει βοήθεια σε κάποιον.
Πως λειτουργεί
Ένας θύτης δεν μπορεί να αφήσει το θύμα μόνο και το επικρίνει. Το θύμα προσπαθεί σκληρά, εξαντλείται και κλαψουρίζει. Ο σωτήρας παρέχει άνεση, δίνει συμβουλές και έναν ώμο για να κλάψει. Οι συμμετέχοντες αλλάζουν τους ρόλους τους από καιρό σε καιρό.
Αυτή η κατάσταση μπορεί να διαρκέσει για πολλά χρόνια. Οι συμμετέχοντες μπορεί να μην συνειδητοποιούν ότι είναι κολλημένοι σε ένα τρίγωνο. Μπορούν ακόμη και να πιστεύουν ότι όλα είναι καλά και ότι είναι ευχαριστημένοι με τη ζωή τους. Ο θύτης έχει την ευκαιρία να εκτονώσει τον θυμό του, το θύμα λαμβάνει συμπόνια και δεν αισθάνεται υπεύθυνο για τη ζωή του και ο σωτήρας χαίρεται το ρόλο του ως ήρωας.
Καθένας από αυτούς εξαρτάται από τον άλλον, επειδή αισθάνονται ότι κάποιος άλλος είναι η πηγή όλων των προβλημάτων τους. Προσπαθούν να αλλάξουν τους άλλους ανθρώπους έτσι ώστε να μπορούν να εκπληρώσουν τις δικές τους ανάγκες.
Τα ζευγάρια αλλάζουν ρόλους στο τρίγωνο και ελέγχουν ή διασώζονται μεταξύ τους. Μια τέτοια σχέση δεν μπορεί να ονομαστεί αγάπη. Αυτό αφορά μόνο την επιθυμία για κυριαρχία, το αίσθημα λύπης για τον εαυτό του, τα εξαντλητικά παράπονα και τις ανόητες δικαιολογίες. Δεν υπάρχει αγάπη, υποστήριξη και ευτυχία.
Επηρεάζουν όλους τους γύρω τους
Όταν ένα ζευγάρι ζει μέσα στο τρίγωνο Κάρπμαν, σημαίνει ότι το μελλοντικό τους παιδί θα συμμετέχει επίσης σε αυτό. Πιθανότατα, το παιδί δεν θα έχει αυτοπεποίθηση, και θα στερηθεί το να έχει επιλογή ή την ευκαιρία να πάρει μια απόφαση. Δεν είναι σκόπιμο, μιας και οι άνθρωποι που ζουν σε ένα τρίγωνο πιστεύουν ότι έτσι προστατεύουν το παιδί τους. Οι γονείς σαν αυτούς, συχνά το χειραγωγούν χρησιμοποιώντας τα καθήκοντα και τα συναισθήματα της ντροπής, της ενοχής και της λύπης.
Υπάρχει διέξοδος από το τρίγωνο;
Ένα άτομο πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι είναι ο μόνος υπεύθυνος για τη ζωή του και τις επιθυμίες του. Είναι απαραίτητο να πάρει τη ζωή στα χέρια του και να ενεργεί χωρίς να ζητά την άδεια κάποιου άλλου.
Πώς να ξεφύγετε από το τρίγωνο αν είστε το θύμα
-Σταματήστε να διαμαρτύρεστε για τη ζωή σας. Αναζητήστε τρόπους βελτίωσης των πραγμάτων με τα οποία δεν είστε ικανοποιημένοι.
-Αποδεχθείτε μια για πάντα πως κανείς δεν σας χρωστάει τίποτα. Ακόμα κι αν υποσχέθηκαν ή αν ήθελαν και σας προσφέρουν κάτι. Οι περιστάσεις αλλάζουν διαρκώς, όπως και οι ανθρώπινες επιθυμίες. Σταματήστε να περιμένετε τη σωτηρία.
-Ό, τι κάνετε είναι δική σας επιλογή και ευθύνη. Είστε ελεύθεροι να κάνετε μια άλλη επιλογή αν κάτι δεν είναι καλό για σας.
-Μην βρίσκετε δικαιολογίες και μην κατηγορείτε τον εαυτό σας αν αισθάνεστε ότι δεν εκπληρώνετε τις προσδοκίες κάποιου.
Πώς να ξεφύγετε από το τρίγωνο αν είστε ο θύτης
-Σταματήστε να κατηγορείτε τους άλλους ανθρώπους και τις περιστάσεις για τα προβλήματά σας.
-Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να ενεργεί σύμφωνα με τις σκέψεις σας για το τι είναι καλό και τι δεν είναι. Οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί, όπως επίσης και οι καταστάσεις. Αν δεν σας αρέσει κάτι, απλά μην ασχοληθείτε μαζί του.
-Λύστε τις διαφωνίες ειρηνικά, χωρίς οργή ή επιθετικότητα.
-Σταματήστε να αξιώνετε τον εαυτό σας χρησιμοποιώντας όσους είναι πιο αδύναμοι από εσάς.
Πώς να ξεφύγετε από το τρίγωνο αν είστε ο σωτήρας
-Αν κανείς δεν σας ζητήσει βοήθεια ή συμβουλές, παραμείνετε ήσυχοι.
-Σταματήστε να σκέφτεστε ότι ξέρετε πώς να ζήσετε καλύτερα από όλους τους άλλους και πως χωρίς την πολύτιμη καθοδήγησή σας ο κόσμος θα καταρρεύσει.
-Μην δίνετε βιαστικές υποσχέσεις.
-Σταματήστε να περιμένετε ευγνωμοσύνη και επαίνους. Βοηθήστε μόνο επειδή θέλετε να βοηθήσετε, όχι γιατί θέλετε κάποια ανταμοιβή.
-Πριν ξεκινήσετε να «κάνετε καλό» σε κάποιον, ρωτήστε τον εαυτό σας ειλικρινά αν η συμμετοχή σας είναι πραγματικά απαραίτητη.
-Σταματήστε να αξιώνετε τον εαυτό σας χρησιμοποιώντας όσους αγαπούν να διαμαρτύρονται για τη ζωή τους λίγο περισσότερο.
Πώς μπορεί να αλλάξει το τρίγωνο
Αν θέλετε να ξεφύγετε από το τρίγωνο και να ακολουθήσετε το στόχο σας βήμα προς βήμα, δεν θα χρειαστεί πολύ μέχρι να εμφανιστούν οι πρώτες αλλαγές. Θα έχετε περισσότερο χρόνο και ενέργεια, θα είναι πιο εύκολο να αναπνεύσετε και πιο ενδιαφέρον να ζήσετε. Η ένταση στη σχέση σας πιθανότατα θα μειωθεί.
Το θύμα μετατρέπεται σε ήρωα.
Τώρα αντί να διαμαρτύρεται για το πεπρωμένο του, ένα άτομο θα πολεμήσει την ατυχία και δεν θα αισθάνεται εξαντλημένο αλλά ενθουσιασμένο. Με την επίλυση των προβλημάτων του, ένας ήρωας δεν θα παραπονιέται. Θα αισθανθεί ευχαρίστηση χάρις στην ικανότητά του να λύσει αυτά τα προβλήματα.
Ο θύτης μετατρέπεται σε φιλόσοφο.
Παρακολουθώντας τις ενέργειες ενός ήρωα από την οπτική γωνία ενός θεατή, δεν τον επικρίνει πλέον, αλλά ανησυχεί για το αποτέλεσμα. Ένας φιλόσοφος είναι έτοιμος να δεχτεί οποιοδήποτε αποτέλεσμα, επειδή γνωρίζει ότι όλα θα είναι εντάξει τελικά.
Ο σωτήρας μετατρέπεται σε παρακινητή
Και ωθεί έναν ήρωα να κάνει κάτι σπουδαίο, περιγράφοντας τις μελλοντικές του δυνατότητες. Βρίσκει τρόπους εφαρμογής των δυνάμεων ενός ήρωα και τον εμπνέει να ενεργήσει.
Πρόκειται για ένα υγιές και ευτυχισμένο μοντέλο σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων.
Το τέλειο μοντέλο του τριγώνου
Αυτό το μοντέλο του τριγώνου περιέχει ακόμα περισσότερη ενέργεια και ευτυχία.
Ένας ήρωας γίνεται νικητής.
Εκτελεί τα καθήκοντα όχι για να επαινεθεί, αλλά για να εφαρμόσει την ενέργειά του με δημιουργικό τρόπο. Ένας ήρωας δεν χρειάζεται δημόσια έγκριση, αλλά απολαμβάνει τη διαδικασία της δημιουργικότητας και την ευκαιρία να αλλάξει τον κόσμο προς το καλύτερο.
Ο φιλόσοφος γίνεται παρατηρητής
Και βλέπει συνδέσεις που δεν βλέπουν οι άλλοι. Αντιμετωπίζει νέες ευκαιρίες και δημιουργεί νέες ιδέες.
Ο παρακινητής γίνεται στρατηγός.
Γνωρίζει καλά πώς να κάνει πραγματικότητα τις ιδέες του φιλοσόφου.
Είναι σημαντικό να εκτιμήσετε επαρκώς την κατάσταση, για να δείτε αν είστε υποχείριο και για να μην μετατρέψετε τη ζωή σας σε μια κατάσταση εξαντλητικών σχέσεων. Μην παίζετε τους ρόλους που σας επιβάλλονται. Μάθετε να υψώνετε το ανάστημά σας και να φεύγετε όταν βλέπετε ότι κάτι είναι λάθος.